Δώρο η ερμηνεία του 4ου Ψαλμού του Ψαλτηρίου, για την όγδοη επέτειο εις Επίσκοπον χειροτονία του Πατρών κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ
κ. ΙΕΡΕΜΙΑ

Κύριε Διευθυντά τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐφημερίδος
«ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ», Αλέξανδρε Κολλιόπουλε, Ἀνταποκρίνομαι μέ πολλή χαρά στήν πρόσκλησή Σας νά γράψω καί ἐγώ λίγες γραμμές περί τοῦ ἀξιωτάτου Ποιμένος τῆς Ἀποστολικῆς πόλεως τῶν Πατρῶν, Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως ὀκτώ ἐτῶν τῆς ἐπιτυχοῦς ἀρχιερατείας Του.

Αἰσθάνομαι τήν ἀδυναμία μου, γιατί δέν δύναμαι νά παρουσιάσω τό κάλλος τῆς ψυχῆς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ αὐτοῦ ἀνδρός, ἀλλά λέγω αὐτό τό γενικό: Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν Χρυσόστομος ἔχει ἀπό τήν παιδική του ἡλικία θερμή ἀγάπη πρός τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό καί τήν Ἁγία Του Ἐκκλησία καί τώρα ὡς ποιμήν ἐκφράζει τήν ἀγάπη του αὐτή σέ πλουσία ποιμαντική διακονία, τήν ὁποία μέ ἐπιστήμη καί σοφία Θεοῦ ἐξασκεῖ. Ἡ ποιμαντική τοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κ. Χρυσοστόμου ἀναφέρεται πρῶτον μέν στίς πυκνές λειτουργικές ἀκολουθίες, ὄχι μόνον τήν ἡμέρα ἀλλά καί τήν νύκτα μέ ἑβδομαδιαῖες ἀγρυπνίες· δεύτερον δέ στά πολυπληθῆ Του κηρύγματα, βουτηγμένα στίς πηγές τῶν ἁγίων Γραφῶν καί τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας· καί τρίτον, ἡ ποιμαντική τοῦ ἁγίου Πατρῶν εἶναι θαυμαστή γιά τήν πλουσία φιλανθρωπική δράση Του πρός τούς πένητες καί πάσχοντες ἀδελφούς μας, ὄχι μόνο τούς ἡμετέρους, τούς χριστιανούς δηλαδή, ἀλλά καί πρός τούς ἐκτός τῆς πίστεως, σέ ὅσους γενικῶς στεροῦνται τῶν ἀναγκαίων τῆς ζωῆς στήν πόλη τῶν Πατρῶν. Ἐκτός τῶν ἄλλων ἐντυπωσιάζει τούς πάντας ἡ ἀγάπη τοῦ Σεβασμιωτάτου στά παιδιά καί τούς νέους ἀνθρώπους γενικά, οἱ ὁποῖοι καί αὐτοί ἀνταποκρίνονται μέ εὐγνωμοσύνη στόν Ποιμενάρχη τους καί τόν ἀγαποῦν μέ περισσή ἀγάπη, ἕτοιμοι καί σέ θυσία καί θυσίες ὑπέρ Αὐτοῦ. Ἡμεῖς θαυμάζουμε τό ἔργο τοῦ Σεβασμιωτάτου ἁγίου Πατρῶν, τόν θεωροῦμε πρότυπό μας καί ἐπιθυμοῦμε, ὅσο μᾶς εἶναι δυνατόν, μέ τίς ταπεινές μας δυνάμεις νά τόν μιμούμεθα. Μαζί μέ τά ἄλλα μᾶς κάνει ἐντύπωση τό ἀγωνιστικό Του φρόνημα, γι᾽ αὐτό καί τόν βλέπουμε καί τόν ἀκοῦμε νά δίνει τήν παρουσία Του δυναμικά στά κατά τῆς πίστεως καί τῆς πατρίδος μας δρώμενα καί ἀκουόμενα στούς χαλεπούς αὐτούς καιρούς πού ζοῦμε. Προσωπικά τοῦ εἶμαι εὐγνώμων, διότι, ἄν καί βαρύνεται μέ πολλή ποιμαντική Του ἐργασία, ὅμως ἀνταποκρίνεται σέ κάθε πρόσκλησή μου, μέ πολλή μάλιστα προθυμία, καί ἔρχεται στήν ταπεινή μου Μητρόπολη, γιά νά εὐλογήσει καί διδάξει τόν εὐσεβῆ λαό της, ὁ ὁποῖος τόν ἀγαπᾶ καί ἐπιθυμεῖ νά τόν ἔχει συχνά κοντά του. Σέβομαι τόν ἅγιο Πατρῶν κ. Χρυσόστομο καί τόν εὐλαβοῦμαι καί τόν ἀγαπῶ καί παρακαλῶ, κ. Διευθυντά τῆς Ἐφημερίδος, νά ἀνασύρετε ἀπό τό ἀρχεῖο σας καί νά δημοσιεύσετε τήν φωτογραφία, στήν ὁποία ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Κυριακῆς Δημητσάνης Τοῦ ἀσπάζομαι εὐλαβικά τήν Χεῖρα Του.

Ἐπειδή τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πατρῶν κ. Χρυσόστομο τόν γνωρίζουμε ὡς λόγιο ἄνδρα, ὡς δῶρο γιά τήν ὀκταετῆ ἀρχιερατεία Του θέλουμε νά τοῦ προσφέρουμε, ὅπως ἔτσι συνηθίζετο σέ λογίους ἄνδρας ἀπό παλαιά, μία σύντομη ἑρμηνεία τοῦ 4ου Ψαλμοῦ τοῦ Ψαλτηρίου. Μάλιστα, ἡ ἑρμηνεία αὐτή ἀπετέλεσε τό θέμα τοῦ ἑσπερινοῦ μου κηρύγματος τήν προηγουμένη ἑβδομάδα στήν Μεγαλόπολη. Εἶπα δέ στούς ἀκροατές τοῦ κηρύγματος ὅτι ἐκ μέρους τους θά προσφέρω τήν ἑρμηνεία τοῦ Ψαλμοῦ αὐτοῦ στόν Σεβασμιώτατο Ἅγιο Πατρῶν ἐπί τῇ ὀκταετεῖ ἀρχιερατεία Του. Καί αὐτοί ἐχάρησαν πολύ γι᾽ αὐτό. Ἔτσι, φαίνεται ὅτι ὄχι μόνον ἐγώ ὁ Ἐπίσκοπος ὡς πρόσωπο εὔχομαι τό πολυχρόνιο τοῦ Σεβασμιωτάτου καί συγχαίρω Αὐτόν διά τό ἔργο Του, ἀλλά καί οἱ εὐσεβεῖς χριστιανοί, οἱ ἀκροατές τοῦ θείου κηρύγματος τῆς ἐπαρχίας μου, συγχαίρουν καί συνεύχονται μετ᾽ ἐμοῦ.

1. Ὁ 4ος Ψαλμός εἶναι δύσκολος στήν ἑρμηνεία του. Θά παρουσιάσω στήν ἀρχή τήν αἰτία τῆς συνθέσεώς του, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τό κλειδί ἑρμηνείας του καί γύρω ἀπό τήν αἰτία αὐτή πλέκεται ὁ ὅλος Ψαλμός. Ὁ Ψαλμωδός φαίνεται περίλυπος γιατί ἄνδρες, τούς ὁποίους παριστᾶ ὡς «βαρυκάρδιους», ὡς «ἀγαπῶντας τήν ματαιότητα» καί ὡς «ζητοῦντας τό ψεῦδος» (στίχ. 3) στρέφονται ἐναντίον του καί τόν κατηγοροῦν. Ἀλλά ὁ ποιητής μας ἔχει πεῖρα ἀπό προηγούμενα ἔτη, κατά τά ὁποῖα, ὅταν τόν κατηγοροῦσαν καί τόν συκοφαντοῦσαν, ἤ, τέλος πάντων, ὅταν εἶχε κάποια θλίψη, κατέφευγε στόν Θεό καί εὕρισκε σ᾽ Αὐτόν παρηγορία καί λυτρωμό. Γι᾽ αὐτό καί λέγει τήν ἀρχή τοῦ Ψαλμοῦ του: «Ἐν τῷ ἐπικαλεῖσθαί με εἰσήκουσέ μου ὁ Θεός τῆς δικαιοσύνης. Ἐν τῇ θλίψει ἐπλάτυνάς μοι» (στίχ. 2). Ἔτσι καί τώρα, στήν παρούσα θλίψη του ὁ ποιητής γιά τήν ταλαιπωρία του ἀπό τούς ἐχθρούς του καταφεύγει στόν Θεό καί λέγει: «Οἰκτείρησόν με καί εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου» (στίχ. 2β). Εἶναι δέ τόσο τονωμένος ἀπό τήν προσευχή του, ὥστε ἀπευθυνόμενος στούς κατηγόρους του τούς λέγει μέ πίστη: «Γνῶτε ὅτι ἐθαυμάστωσε Κύριος τόν ὅσιον αὐτοῦ. Κύριος εἰσακούσεταί μου ἐν τῷ κεκραγέναι με πρός αὐτόν» (στίχ. 4). Συμβουλεύει ὅμως τούς κατηγόρους του ὁ ποιητής λέγοντας σ᾽ αὐτούς, ἄς ὀργίζονται, ἄν θέλουν, ἐναντίον του, ἀλλά μέχρι σημείου, ὥστε νά μήν ἐκδηλώνουν τήν ὀργή τους αὐτή μέ λέξεις καί πράξεις ἐναντίον του. Συμβουλεύει αὐτούς πάλι λέγοντας, ἄς σκευωροῦν ἐναντίον του, ἄν θέλουν, ἀλλά νά κρατοῦν τά σχέδιά τους φυλακισμένα στήν καρδιά τους, στούς κοιτῶνες τους, καί νά μήν τά ἐκτελοῦν. Τό κείμενό μας, τό ὁποῖο φέρεται ὀλίγον τεταραγμένο καί ἑρμηνεύεται καλύτερα μέ τήν βοήθεια τοῦ ἀντιστοίχου Ἑβραϊκοῦ, λέγει: «Ὀργίζεσθε καί μή ἁμαρτάνετε. Λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν καί ἐπί ταῖς κοίταις ὑμῶν κατανύγητε» (στίχ. 5).

2. Τί ἀκριβῶς ἔλεγαν οἱ κατήγοροι στόν ποιητή, δέν μποροῦμε νά τό διαγνώσουμε καθαρά ἀπό τό κείμενο. Ἄς σημειώσουμε ὅτι ὁ ποιητής τοῦ Ψαλμοῦ μας, ὅπως φαίνεται, ἦταν ἐπίσημο πρόσωπο. Ὅπως μάλιστα ὑποθέτουν οἱ ἑρμηνευτές, ἦταν Ἀρχιερεύς. Ἀπ᾽ ὅσα θά ποῦμε στήν συνέχεια διαλευκαίνονται καλύτερα τά μέχρι τώρα γενικῶς λεχθέντα. Τό θέμα καί ἡ ὑπόθεση τοῦ Ψαλμοῦ πρέπει, ὅπως φαίνεται ἀπό τό κείμενο, νά ἦταν τό ἑξῆς: Στά χρόνια τοῦ Ψαλμωδοῦ εἶχε συμβεῖ στό κράτος οἰκονομική κρίση καί πτώχευση. Οἱ κατήγοροι τοῦ ποιητοῦ μας κατέφευγαν σ᾽ αὐτόν, στόν Ἀρχιερέα, καί τοῦ ἔλεγαν: «Τίς δείξει ἡμῖν τά ἀγαθά;» (στίχ. 7). Καί ὅταν ἔλεγαν «ἀγαθά» ἐνοοῦσαν βέβαια τά ὑλικά ἀγαθά. Ἐνοοῦσαν, ὅπως διαβάζουμε παρακάτω, νά χορτάσουν «ἀπό καρποῦ σίτου, οἴνου καί ἐλαίου» (στίχ. 8). Σ᾽ αὐτό τό αἴτημά τους, τό ὁποῖο διέδιδαν, ὥστε νά τό λέγουν πολλοί («πολλοί λέγουσι», στίχ. 7α), ὁ ποιητής μας, ὡς πνευματικός ἄνθρωπος, συνιστᾶ τήν προσευχή καί τό ἀκούμπημα στόν Θεό. Κάνετε προσευχή, τούς λέγει, καί ἐλπίσατε στόν Θεό: «Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης καί ἐλπίσατε ἐπί Κύριον» (στίχ. 6). Γιά τόν ποιητή μας ἀπό τήν προσευχή ἔρχεται φῶς, τό φῶς τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, πού γλυκαίνει τήν θλιμμένη καί πονεμένη ψυχή. Μέ θερμή τήν πίστη καί ὑπερηφάνεια γιά τόν Θεό του λέγει τώρα ὁ ποιητής μας μέ πάλλουσα καρδία: «Ἐσημειώθη ἐφ᾽ ἡμᾶς τό φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε» (στίχ. 7β). Αὐτή ἡ ἰδέα τοῦ ποιητοῦ μας, πού οἱ ἑρμηνευτές τόν ὑποθέτουν Ἀρχιερέα τοῦ Θεοῦ, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ὑπέροχη. Μᾶς λέγει ὅτι ἡ πίστη στόν Θεό καί ἡ ἐλπίδα σ᾽ Αὐτόν κάνει τόν ἄνθρωπο νά ὑπερπηδήσει καί τίς ὑλικές του ἀνάγκες καί νά νοιώθει χορτασμό καί μέ τά ὀλιγοστά ὑλικά του ἀγαθά. Οἱ ἐχθροί τοῦ Ἀρχιερέως ποιητοῦ τόν ἐνέπαιζαν γιά τό κήρυγμά του αὐτό καί ἔλεγαν, ἀντίθετα πρός αὐτόν, ὅτι ἡ εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό νά πλουτίσουν («ἐπληθύνθησαν») καί νά χορτάσει ὁ στόμαχός τους «ἀπό καρποῦ σίτου, οἴνου καί ἐλαίου». Τό κήρυγμα τοῦ ποιητοῦ μας, τό ὁποῖο προσωπικῶς ἐβίωνε, ἦταν ὅτι μέ τήν ἐλπίδα στόν Θεό καί τήν προσευχή σ᾽ Αὐτόν, ἔνοιωθε χαρά («Ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τήν καρδίαν μου», στίχ. 8α). Χαρά περισσότερη ἀπό τήν χαρά πού νοιώθουν ὅσοι χορταίνουν «ἀπό καρποῦ σίτου, οἴνου καί ἐλαίου» (στίχ. 8). Ἡ σωστή ἑρμηνεία τοῦ στίχου δίδεται μέ τήν ἀντιπαραβολή τῶν δύο κειμένων, Ἑβραϊκοῦ καί Ἑβδομήκοντα (Ο´) καί τήν χρήση ἑρμηνευτικῶν ὑπομνημάτων.

Ξαναλέγω ὅτι εἶναι ὑπέροχο καί πολύ ὑψηλό τό μήνυμα τοῦ Ψαλμοῦ μας καί παρουσιάζει τόν ποιητή του ὡς πολύ πνευματικό ἄνθρωπο. Ἡ χαρά τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου πού προέρχεται ἀπό τήν ἐλπίδα καί πίστη στόν Θεό δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ μέ τά γήινα ἀγαθά. Τήν ἴδια ἰδέα ἐπαναλαμβάνει καί ἀλλοῦ ὁ Ψαλμωδός, ὅταν λέγει «κρεῖσσον τό ἔλεός σου ὑπέρ ζωάς» (Ψαλμ. 62,4)! Παραπάνω δηλαδή ἀπό ὅλα τά ἀγαθά καί ἀπό αὐτήν ἀκόμη τήν ζωή μας εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. «Κρεῖσσον τό ἔλεός Σου ὑπέρ ζωάς»! Αὐτή ἡ ἰδέα τῆς πίστεως στήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία μᾶς χαρίζει ὁ Ψαλμωδός μας, ὡς λύση τοῦ οἰκονομικοῦ προβλήματος τῆς ἐποχῆς του, ἀποτελεῖ λύση γιά κάθε οἰκονομική στέρηση καί γιά τήν ἐποχή μας βεβαίως λύση στό οἰκονομικό πρόβλημα πού ἔχουμε. Μέ τό ἀκούμπημα στόν Θεό νοιώθει ἤρεμος καί εὐτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος. Γι᾽ αὐτό καί ὁ ποιητής μας ἀναπαυμένος στήν πίστη τοῦ Θεοῦ του, λέγει στό τέλος τοῦ Ψαλμοῦ ὅτι πάει τώρα ἤρεμος νά κοιμηθεῖ καί θά κοιμηθεῖ μέ εἰρήνη, χωρίς ἀγωνία καί ταραχή: «Ἐν εἰρήνῃ ἐπί τό αὐτό κοιμηθήσομαι καί ὑπνώσω» (στίχ. 9). Εἶναι αὐτό πού λέγουμε ἐμεῖς στήν Παναγία μας: «Τήν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς Σέ ἀνατίθημι, Μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπό τήν σκέπην Σου»!

Εἰς τόν εὐσεβῆ λαό τῶν Πατρῶν εὔχομαι ἐγκαρδίως νά ἀπολαμβάνει εἰς πάμπολλα ἔτη – ὑπέρ τήν ἑκατοντάδα – τόν πανάξιον Ποιμένα του κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΝ, νά χαίρεται καί νά καυχᾶται γι᾽ Αὐτόν, ὅπως καί ὁ Ἴδιος πάλι χαίρεται καί καυχᾶται διά τήν Ποίμνην Του, τήν ὁποία ἔχει ἐγκλείσει στήν ὄμορφη ἀρχιερατική Του καρδία!

† Ὁ Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

Αλέξανδρος Κολλιόπουλος

Tweet